Korzystanie z Odnawialnych Źródeł Energii staje się coraz bardziej popularne, a z roku na rok rośnie liczba konsumentów poszukujących rozwiązań, które pozwalają na obniżenie rachunków za energię oraz wspierają ochronę środowiska poprzez zmniejszenie emisji dwutlenku węgla. W rezultacie, coraz częściej wybierają oni instalację paneli fotowoltaicznych, pomp ciepła czy też pieców elektrycznych. Niestety, nie wszystkie firmy działające w tej branży postępują zgodnie z obowiązującymi przepisami. Prezes UOKiK regularnie monitoruje i kontroluje działalność przedsiębiorstw na rynku OZE.
spis treści
Umowy pełne ryzyka
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zwraca szczególną uwagę na niejasne postanowienia umowne, które mogą być trudne do zrozumienia przez konsumentów. Analizuje, czy są oni odpowiednio informowani o wszystkich warunkach umowy oraz kluczowych cechach produktów, a także czy zapisy nie służą wyłącznie ochronie interesów przedsiębiorców. Niedawno postawił zarzuty następującym firmom:
Am Eco Energy
Polska Energia Grupa Kapitałowa
Energia dla Przyszłości
– które zajmują się sprzedażą i montażem urządzeń odnawialnych źródeł energii, dotycząc nieprawidłowych klauzul umownych.
W wyniku prowadzonych dochodzeń ujawniono, że niedozwolone postanowienia mogą wywołać istotne negatywne skutki dla konsumentów. Wśród możliwych konsekwencji znajdują się: zmiany terminów zakończenia prac, podwyżki cen, niewykonanie usługi w związku z wycofaniem się wykonawcy, czy też narzucanie nadmiernych kar umownych oraz wymóg zrzeczenia się ewentualnych roszczeń. Wspólną cechą tych klauzul jest ich niekorzystny wpływ na konsumentów – są często nieprecyzyjne i mogą prowadzić do błędnych interpretacji odnośnie przysługujących im praw.
Przykładem takiego postanowienia może być zapis sugerujący, że umowa została negocjowana indywidualnie, mimo że faktycznie nie miało to miejsca, albo zapis mówiący o dostarczeniu wszystkich dokumentów, podczas gdy nie zostały one dostarczone. Takie zapisy mogą utrudniać konsumentom dochodzenie swoich praw. Niektóre postanowienia wręcz bezpośrednio zniechęcają do składania reklamacji, sugerując, że nieuzasadnione skargi będą skutkować wysokimi kosztami ekspertyz.
Dla konsumentów niekorzystne mogą być również niejasne zapisy, które dają przedsiębiorcy prawo do jednostronnej zmiany terminu realizacji lub nawet zmiany modelu i mocy instalowanych urządzeń. Dodatkowo, przedsiębiorcy często próbują ograniczyć swoją odpowiedzialność za nienależyte wykonanie usługi, takie jak nieprawidłowy dobór urządzeń czy uszkodzenia infrastruktury (np. ścian, sufitów, dachów) w trakcie montażu.
Rynek urządzeń do odnawialnych źródeł energii rozwija się dynamicznie, a coraz więcej konsumentów decyduje się na takie rozwiązania. To jednak poważna inwestycja, dlatego niedopuszczalne jest, by przedsiębiorcy przerzucali ryzyko swojej działalności na konsumentów. Niedozwolone klauzule mogą prowadzić do znacznie gorszych warunków dla klientów, takich jak opóźnienia, wyższe koszty, instalacje niezgodne z potrzebami, trudności z odstąpieniem od umowy lub złożeniem reklamacji – zauważa Tomasz Chróstny, Prezes UOKiK.
Jeżeli zarzuty stosowania niedozwolonych klauzul umownych zostaną potwierdzone, firmy Am Eco Energy, Polska Energia Grupa Kapitałowa oraz Energia dla Przyszłości mogą zostać ukarane grzywną wynoszącą nawet do 10% obrotu za każde naruszenie.
Przykład Am Eco Energy
Prezes UOKiK prowadzi także dochodzenie wobec firmy Am Eco Energy oraz dwóch osób z jej zarządu, oskarżając ich o naruszanie zbiorowych interesów konsumentów. Istnieje szereg praktyk, które budzą poważne zastrzeżenia. Po pierwsze, klienci tej firmy nie byli informowani o przysługującym im prawie do odstąpienia od umowy. Zgodnie z przepisami, przy zawieraniu umowy poza siedzibą przedsiębiorstwa, konsumenci powinni otrzymać klarowną i wiarygodną informację w formie trwałej, dotyczącą sposobu i terminu rezygnacji z kontraktu.
Dodatkowo, Am Eco Energy wymagała bezzwrotnej zaliczki w wysokości co najmniej 50% wartości kontraktu, płatnej w ciągu trzech dni od podpisania umowy. Firma nie uwzględniała przy tym sytuacji, w której klienci, korzystając z prawa do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni, rezygnowali z kontraktu zawartego poza siedzibą firmy. W efekcie konsumenci mogli zostać wprowadzeni w błąd, sądząc, że nawet przy skorzystaniu z tego ustawowego prawa, stracą wpłaconą zaliczkę.
Kolejną budzącą wątpliwości praktyką było nieinformowanie konsumentów o kluczowych cechach oferowanych urządzeń. Umowy nie zawierały informacji o producencie pieców, pomp ciepła ani instalacji fotowoltaicznych, a także brakowało oznaczeń modelu tych urządzeń. Ostateczny wybór produktów był dokonywany dopiero po podpisaniu umowy, co oznaczało, że klienci nie wiedzieli, jaki sprzęt zostanie zamontowany i nie mieli możliwości porównania cen z ofertami konkurencyjnymi.
Za te naruszenia firmie Am Eco Energy grozi kara wynosząca do 10% rocznego obrotu, natomiast zarządzającym spółką może grozić kara finansowa w wysokości do 2 milionów złotych.
Kontrola UOKiK nad rynkiem OZE
Prezes UOKiK obecnie prowadzi 18 postępowań dotyczących pomp ciepła i instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE). Większość z tych działań to postępowania wyjaśniające, które koncentrują się na niedozwolonych zapisach w umowach, braku poszanowania prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza siedzibą przedsiębiorstwa oraz na braku przekazywania konsumentom kluczowych informacji potrzebnych do podjęcia świadomej decyzji zakupowej. W szczególności dotyczą one takich kwestii jak gwarancje, przewidywane efekty eksploatacyjne instalacji czy wyniki audytów. Inną kwestią są przypadki wprowadzania klientów w błąd co do charakteru, zakresu i wartości dostępnych dotacji.
Od początku 2024 roku Inspekcja Handlowa współpracuje z organami celnymi w zakresie opiniowania importowanych pomp ciepła, oceniając, czy spełniają one wymogi formalne obowiązujące na terenie Unii Europejskiej. W pierwszym kwartale tego roku, w ramach projektu realizowanego wspólnie z Krajową Administracją Skarbową, inspektorzy przeprowadzili kontrole pomp ciepła na granicach kraju. Sprawdzano, czy urządzenia są odpowiednio oznakowane i czy towarzyszą im właściwe dokumenty. Wyniki kontroli wykazały, że aż 94% urządzeń nie spełniało wymagań formalnych i w związku z tym nie zostały dopuszczone do obrotu.
W poprzednich latach UOKiK nałożył kary na firmę BO Energy (wcześniej FG Energy) za nieuczciwe praktyki przy oferowaniu instalacji fotowoltaicznych. W grudniu 2022 roku firma została ukarana grzywną w wysokości 28 mln zł za stosowanie nieuczciwych metod sprzedaży, a kilka miesięcy później, za stosowanie niedozwolonych zapisów w umowach, nałożono na nią dodatkową karę w wysokości 12,5 mln zł. W kwietniu 2023 roku sankcje spotkały także firmę Asmanta Call Center, która zajmowała się telemarketingiem usług montażu fotowoltaiki. Spółka oraz jej zarządzający zostali ukarani grzywnami o łącznej wartości niemal 1,5 mln zł za prowadzenie działań marketingowych bez zgody abonentów oraz za wprowadzanie w błąd w kwestii wysokości dotacji w ramach programu „Mój prąd”.
Wskazówki dla konsumentów
Dostosuj instalację OZE do swoich potrzeb oraz możliwości finansowych.
Nieodpowiednio dobrana pompa ciepła zamontowana w budynku o słabej izolacji może nie zapewniać odpowiedniego ogrzewania lub generować wysokie koszty eksploatacji.Zrób porównanie ofert od różnych dostawców.
Niekiedy nieuczciwi sprzedawcy zawyżają ceny, w porównaniu do średnich na rynku.Kieruj się zasadą ograniczonego zaufania, zwłaszcza w kontaktach z przedstawicielami handlowymi odwiedzającymi Twój dom.
Broszury, które przypominają oficjalne zawiadomienia? Deklaracje o współpracy z urzędami? Zawsze weryfikuj prawdziwość podawanych informacji.Sprawdź, czy oferta lub umowa zawiera:
markę, model i moc wszystkich proponowanych urządzeń,
zakres prac instalacyjnych, które będą konieczne,
czas realizacji,
pełną kwotę do zapłaty,
warunki gwarancji,
informację o prawie do odstąpienia od umowy zawartej poza siedzibą przedsiębiorstwa (lub na odległość – np. telefonicznie lub online).Jeśli zawarłeś umowę poza siedzibą firmy (np. w swoim domu) – masz prawo odstąpić od niej w ciągu 14 dni bez ponoszenia kosztów.
Jeśli wizyta przedstawiciela nie była zaplanowana, masz aż 30 dni na odstąpienie od umowy.Nie podejmuj decyzji w pośpiechu i dokładnie sprawdzaj, co podpisujesz. Niektóre klauzule mogą ograniczać Twoje prawa.
Jeśli przedsiębiorca zażąda rozpoczęcia świadczenia usługi przed upływem terminu na odstąpienie, możesz stracić możliwość odstąpienia od umowy bez ponoszenia kosztów, nawet jeśli umowa została zawarta poza siedzibą firmy.Przed podpisaniem umowy na zakup i montaż instalacji OZE:
Powinieneś otrzymać pełną dokumentację techniczną dotyczącą parametrów oferowanych urządzeń, w tym ich efektywność energetyczną.
Poproś sprzedawcę o wyniki audytu przedmontażowego wraz z analizą efektywności planowanej instalacji po jej zamontowaniu (np. prognozowaną ilość generowanej energii przez instalację fotowoltaiczną czy wiatrową, a także zużycie energii przez pompę ciepła).Masz obawy dotyczące zapisów w umowie lub trudności z jej realizacją?
Możesz skorzystać z darmowej pomocy Rzecznika Konsumentów w swoim miejscu zamieszkania lub powiecie.